Birbiri ardına gelen konser iptal haberleri önceleri sadece üzse de artık endişe uyandırıcı bir boyuta geldi. The Prodigy, Sigur Ros, M83… Peki konserler neden iptal?
İpek ATCAN / [email protected]
Ülkenin ekonomik gidişatı, Dolar ve Euro’nun durumu malum. Her şeye zam üstüne zam geliyor. Normal bir hayatı sürdürmek dahi zor bir hale gelmişken kültür & sanat aktiviteleri de birer lükse dönüştü. Haliyle bu durum ülkemize geleceği açıklanan ya da gelmesinin hayali kurulan birçok isimle de buluşmamızın önünü tıkadı. Hatta üzerine çok konuşmuyoruz ama bazı yerli konserler de iptal ediliyor.
Çok değil -ya da çok mu acaba?!- 15 sene önce aileden alınan harçlıkla planlanan festival/konser aktivitelerinin, artık “harçlık” kelimesi ile yan yana anılması imkansız oldu. Konser bileti, ulaşım, alanda bir şeyler yiyip içmek derken kişi başı 2.500 TL’leri bulan -ki o da ben şu an bu yazı yazarken, yarın ne olur bilinmez!- bir hale geldi. Geçen gün bir promoter arkadaşımla yaptığımız afaki Metallica hesabında ise durum içler acısı. Eğer Metallica ülkemize gelsin ve bu iş zarar etmesin dersek, koskoca İnönü Stadı’nın hınca hınç dolması ve biletlerin de 20.000 TL civarında satılması gerekiyor. İşte o zaman maliyet çıkıyor… Düşünün ki en son 2014’te İTÜ Stadyumu olmak üzere bu ülkeye defalarca Metallica geldi, gelebiliyordu. Ama görünen o ki artık gelemeyecek…
Christina Aguilera’ya 15.000 TL verir misiniz?
Özellikle benim yaş grubum için Christina Aguilera, Robbie Williams vb. bütün sanatçılar büyük önem taşır. Çünkü tam da ortaokul ve lise zamanlarımız bu isimlerin en popüler zamanları. Geldiğimiz bu koca yaşlarda bilet fiyatlarının 14.000 TL – 15.000 TL olduğunu görmek ise dudak uçuklatıyor. Hoş, konserlerin yapıldığı mekanlar ve mekanların kişi kapasitesine bakınca zaten arzu edilen seyircinin biz -yani genel- olmadığı aşikar. Fakat öte yandan artan prodüksiyon maliyetleri, sanatçı kaşesi ve tabii ki az kişi sayısı düşünülünce de insan bir şey diyemiyor… Ancak bir yandan yurt dışında da çokça konsere ve festivale giden biri olarak söylemeliyim ki önden iyi planlarsanız buradan çok daha ucuza geliyor. Bu asla bir “burada gitmeyin” değil. Bu tamamen bir “biz ne olduk?”… Çünkü “neydik?” kısmını birazdan okuyacak ve muhtemelen bir miktar canınızı sıkacaksınız.
Vergiler…
Bu yılın başında, 1997’den beri belediyelerce alınan eğlence vergisi kaldırıldı. Tam insan “Aaa ne güzel!” diyecek oluyor ama geçtiğimiz günlerde tiyatro ve türevlerinde 8% olan KDV 10%’a, diğer işlerde de 18% olan KDV 20%’ye yükseldi. Yani aslında “Aaa ne güzel”ilk bir şey olmadı. Olmadığı gibi her şey daha da zorlaştı… Bu sadece yabancı konserler için de değil, aynı şekilde yerli isimler için de geçerli.
Bu konuyu hem uzun yıllardır arkadaşım olan hem de bu ülkede gördüğümüz büyük ve güzel konserlerde büyük emeği olan iki kişiye sormak istedim. Biri Sonisphere’den Bon Jovi’ye, Metallica’dan Justin Bieber’a birçok ismi ülkemize getiren Siyabend Süvari, bir diğeri de anmadan geçemediğimiz, görmeyenlere üzüldüğümüz Rock’n Coke gibi, One Love gibi festivallerimizden tam bir “eğlence sektörü emekçisi” Uluç Dündar. Ben bu noktada aranızdan ayrılıyor ve her ikisine de sorduğum “Konserler sence neden iptal ediliyor?” sorumun cevaplarıyla sizi baş başa bırakıyorum.
Siyabend Süvari: “Altı ay önce yapılan hesap altı ay sonra tutmaz hale geliyor.”
Aslında bu çok da zor bir soru değil bilet satmadığı zaman konser iptal edilebilir. Aynı sanatçılar aynı şehirlerde çok çalıyorlar bence, seyirciler de bölünüyor haliyle. Bu yerli konserler için geçerli olabilecek bir sebep. Konser bileti fiyatları da pahalı çünkü sanatçı kaşeleri ve prodüksiyon maliyetleri de çok yükseldi. Enflasyon her şeye yansıyor, bu da normal. Yabancı konserlerin riski çok daha büyük, kur yükselmesi ve hizmet alımlarındaki (prodüksiyon) artışlar yüzünden altı ay önce yapılan hesap altı ay sonra tutmaz hale geliyor, bilet fiyatlarını da aynı oranda artıramıyor kimse çünkü alım gücünün durumu belli. Haliyle bilet satılmazsa zarar potansiyeli anormal rakamlara çıkabiliyor. İptal etmek daha az zarar etmek demek olabiliyor yani. Sanatçıların sağlık nedenleri ile yapılan iptalleri bunların dışında tutuyorum mesela Wiz Kalifa.
Uluç Dündar: “Bir daha o günlere dönebilir miyiz? Kolay değil ama ben ‘Dönemeyiz’ diyen olmak istemiyorum.”
Senden bu konu gelince bir iş için yaptığım çılgın bir çalışmayı açıp inceledim; 1993 – 2023 arası 30 yılda Türkiye’ye ‘büyük isim’ kimler gelmiş, hangi işler yapılmış; 500 konseri sıralamışım. 26 Mayıs 1993 – İnönü Stadyumu – Guns’n Roses’ diye başlıyor liste, ’10 Haziran 2023 – LifePark – Hollywood Vampires’ diye bitiyor (şimdilik).
Bir daha öylesini göreceğimizi sanmadığım 1993 yılında sırasıyla Guns’n Roses, Elton John, Metallica, Sting, Peter Gabriel, Duran Duran, Bon Jovi, Scorpions, Michael Jackson ve Madonna konser vermişler ve tüm bu konserler 26 Mayıs – 7 Ekim arasında, 135 günde gerçekleşmiş. Pearl Jam’i 19 Kasım 1996’da CNR Expo’da izlemişiz. Iron Maiden 2011 ve 2013’ten önce 1998’de Harbiye Açık Hava’da sahne almış. Aynı yıl aynı yerde Björk de konser vermiş. 12 Eylül 1998’de Parkorman’da J&B Dance & Techno adıyla ülkenin ilk ‘festival’i gerçekleşmiş. 1999’da Metallica tekrar gelmiş.
16-17-18 Haziran 2000’de Ömerli’de ilk konaklamalı festival olan H2000 yapılmış (burada edilgen bir fiil kullanmak garip oldu biraz tabii) Festivalin baş konuğu Bush olmuş. 2001’de 2 gün arayla Nick Cave & The Bad Seeds ve PJ Harvey izlemişiz. Onlardan 1 hafta sonra da Sting sahne almış Harbiye’de. 30 Ekim 2001’de o zamana kadarki en kalabalık kapalı mekan konseri Abdi İpekçi’deki, yaklaşık 12.000 kişilik Depeche Mode konseri olmuş (burada da -mişli geçmiş zaman olmuyor bana; ilk tekil büyük prodüksiyon işim) 2002 Nisan’ında Muse’u Venue’nün (şimdiki Klein) içine sığdırmışız (2.400 kişi). Muse aynı yıl Haziran’da bir de H2000’e, Ömerli’ye gelmiş.
Efes Pilsen One Love Festival’ın ilki ‘Efes Pilsen Summer Festival’ adıyla yine Venue’de gerçekleşmiş ve baş konuğu Mano Chao’ymuş. 2015’te sonuncusu gerçekleşen festivalde The Chemical Brothers, Morrissey, Black Eyed Peas, Peter Gabriel, Kaiser Chiefs, Pulp gibi isimler sahne almış.
İlk Rock’n Coke 2003’te Hezarfen Havaalanı’nda Pet Shop Boys ve Suede’i ağırlamış. 2013’e kadar süren festival 2009 sonrası iki yılda bir yapılır olmuş ve sayesinde The Cure, Korn, The Offspring’i aynı sene, Linkin Park, Limp Bizkit, The Smashing Pumpkins, Franz Ferdinand, Chris Cornell gibi isimleri farklı senelerde sahnede görmüşüz.
Sonisphere sadece 2 sene gerçekleşmiş ama 2010’da 3 günde Metallica, Megadeth, Slayer, Rammstein, Manowar, Anthrax aynı sahnedeymiş. 2011’de bir günde Iron Maiden, Alice Cooper, Slipknot sahneye çıkmış (onlardan bir gün sonra da tüm biletleri tükenmiş Amy Winehouse sahne alacaktı ama maalesef gerçekleşememişti)
2006 – 2012 arasında Turkcell Kuruçeşme Arena’da Sting, Roger Waters, Daft Punk, Evanescence, Shakira, Lenny Kravitz, Björk, REM, Maroon 5, Macy Gray, Tom Jones, Rihanna gibi dev isimler sahne almış.
Küçükçiftlik Park’ta büyük isimler 2010’da sahne almaya başlamışlar; Faithless, The Cranberries, Alice Cooper, Duran Duran, Chris De Burgh, Tony Bennett, Stevie Wonder, Lana Del Rey, Tori Amos, Enrique Iglesias, Imagine Dragons, Maneskin, Halsey bu isimlerden bazıları.
Harbiye Açık Hava’da Lou Reed, Bryan Ferry, Elvis Costello, Diana Krall, Paul Weller, Norah Jones, Leonard Cohen, Grace Jones, Seal, Paul Simon, Joan Baez ve nicelerini izlemişiz orada.
Asmalımescit’teki küçücük Babylon’da Patti Smith, Manu Chao, The National, Bonobo, Elbow, Rachid Taha sahneye çıkmış.
2010’da Atatürk Olimpiyat Stadyumu’nda U2’yu, 2011’de Türk Telekom Arena’da Bon Jovi’yi, 2012’de yine Türk Telekom Arena’da Madonna’yı, santralistanbul’da Red Hot Chili Peppers’ı, 2013’te hemen yıkılmadan önce İnönü Stadyumu’nda Rihanna ve Iron Maiden’ı, İTÜ Stadyumu’nda Roger Waters ‘The Wall’u, Justin Bieber’ı seyretmişiz.
2014’te İTÜ Stadyumu’nda aynı yaz Metallica, Justin Timberlake, Pharell Williams ve Lady Gaga izlemişiz.
Yine 2014’te açılan Volkswagen Arena açıldığı yıl Travis, Bob Dylan, Pixies, Blondie, Bueno Vista Social Club, Chet Faker, Jack White, Parov Stelar, Oi Va Voi, Morrissey işleriyle ümit vermiş.
2015’ten sonra Zorlu Performans Sanatları Merkezi kısıtlı kapasitesine rağmen büyük işlere ev sahipliği yapmış ama açıkçası belki de bu ülkenin gördüğü son ‘büyük’ iş 2014’teki Metallica konseri olmuş.
Yıllar içerisinde Tuborg Goldfest, Masstival, Rock İstanbul…
Bir daha o günlere dönebilir miyiz? Kolay değil ama ben ‘Dönemeyiz’ diyen olmak istemiyorum. Böyle bir alan her şeye rağmen inananlar, cesur organizatörler, akıllı sponsorlar tarafından yeniden sahiplenilecek ve Türkiye genç nüfusu hak ettiği büyük isimleri izleyebilecek. Muhakkak her şey artık daha zor. Büyük sanatçıların kaşeleri son 10 yılda döviz bazında dahi tüm dünyada 4-5 kat arttı. Prodüksiyon masrafları keza; bütün dünyada enflasyon hakim. Bundan neredeyse tam 9 yıl önceki Metallica konseri gününde 1 Amerikan Doları 2,12TL’ye denk geliyormuş. Bugün kur bunun 13 katı. Ama yine de inanıyorum; birileri çıkacak ve bu döngüyü tersine çevirecek.