Sahne dediğimiz olgu, aslında sanatçıların her şeyi geride bırakıp kendilerine bambaşka bir persona yarattıkları oyun alanı. Sahneye çıkana kadar çok utangaç olan insanların, bir anda devleştiğine ya da bunun tam tersine çok kez şahit olmuşuzdur. Çünkü sahnenin, kimin üzerinde ne gibi bir etkiye sahip olacağını bilmek neredeyse imkansız. Nitekim, müzik sahneleri de her zaman notalar ve şarkı sözlerinden de oluşmaz; üzerindeki her şeyle toz pembe bir serüven sunar aslında.
Sahneye adım atan kim olursa olsun; yalnızca sesini ya da müziğini değil bir kimliği de taşıdığı da kaçınılmaz bir gerçek. Bu kimlik, bazen doğuştan verilen bir isimle ete kemiğe bürünürken bazen de bilinçli bir tercihle bambaşka bir ad altında şekil buluyor sahnede. Bu isimler de sanatçıların kendilerini yeniden yaratmalarını, kariyerlerinde özgürce hareket etmelerini ve zaman zaman da özel hayatlarının mahremiyetini korumalarını sağlıyor. Peki müzisyen ve şarkıcıların sahne ismi kullanmasındaki en önemli sebepler neler ve kendi ismini kullanmayan kişiler kimler? Gelin birlikte bakalım!
İlk olarak buna bir göz atmak lazım. Şüphesiz ki sahne ismi kullanımı, sanatçıların kariyer stratejilerinin bir parçası olmanın ötesinde, kendine has kimlik inşasının da önemli bir adımı. Bu inşayı sağlamak için de bazı faktörlerden bahsetmek mümkün:
Herkesin ismi Ali ya da James değil. Hele ki global çapta bir ün yakalamak istiyorsa müzisyenlerin bir şekilde herkesin aklında kalabilecek bir isimle tanınması gerekiyor. Hâl böyleyken bazı sanatçıların isimleri uzun, karmaşık ya da telaffuzu güç olduğu için daha kısa, vurucu ve hafızada yer eden bir sahne ismi kullanmayı tercih edebiliyorlar. Bu da aslında dinleyicilerin dikkatini üzerlerine çekmeye yardımcı olabiliyor. Mesela Bruno Mars örneği… Peter Gene Hernandez demeyi mi tercih ederdiniz yoksa Bruno Mars mı? Tabii ki çoğunluğun tercihi ikincisi; hem daha enerjik hem de söylemesi daha kolay değil mi?
Müzik alanında çok büyük yeteneklere sahip olabilirsiniz ancak bunu uygun bir vitrinle sunamazsanız, bu yetenek büyük ihtimalle harcanacaktır. Bu yüzden şov dünyasında imaj = her şeydir! Yaratılan bu imajın en büyük destekleyicilerinden birisi de takdir edeceğiniz üzere sahne ismi. Sanatçılar sahne isimlerini bir marka gibi tasarlayarak temsil ettikleri dünya görüşünü ve seyirciye sunmak istediklerini daha rahat aktarabilirler. Stefani Joanne Angelina Germanotta ismi belki size bir anlam ifade etmeyecektir ama Lady Gaga ismini duyunca aklınızda teatral performanslar, ilginç kıyafetler ve avangart bir sanat anlayışı belirir. İşte marka yaratmadan kastımız tam olarak bu.
Dinleyicilerin en sık yanıldığı konulardan birisi de tabii ki sahnedeki insanların kendilerine ait bir özel hayatlarının olmayacağını düşünmeleri. Yani kamuya mâl olmuş birisi olduğu için sanatçıların özel bir alanı yokmuş gibi davranıldığından sahne insanları, özel yaşamlarıyla sahnedeki yaşamları arasına derin bir şerit çekebiliyor. Bu sayede de sanatçılar hem kendine ait alanı koruyor hem de sahne üzerindeki personasını daha rahat şekilde öne çıkarabiliyor. The Weeknd’in sahnede bu adı kullanması ancak kendi hayatında Abel Makkonen Tesfaye olması da buna verilebilecek en iyi örneklerden.
Bazı sanatçılar için sahne ismi kullanmak, eski hayatlarından kopuşu da simgeliyor esasında. Geldiği noktaya kadar sayısız bedel ödeyerek, nice engebeli yollardan geçen isimler; sahnedeki isimlerini de değiştirip geçmişe bir sünger çekiyor bu doğrultuda da bir nevi eski kimliklerini öldürmüş oluyorlar. Özellikle genç yaşta zorlu yıllar geçirmiş sanatçılar için kullandıkları sahne isimleriyle yeniden doğuyorlar. David Robert Jones olan ismini David Bowie’ye çeviren Bowie, yalnızca adını da değiştirmedi. Her albümde ve müzik dünyasına getirdiği her yenilikte bambaşka bir karaktere büründü ve bunlar için özel evrenler de kurdu.
Biz hep akılda kalıcı ve bilinirliği yüksek isimlerden örnek veriyoruz ancak bulunan bir isim her zaman iyi sonuçlar ortaya koyamayabiliyor. Yani kötü sahne ismi bir anda bir çuval inciri berbat edebilir. İlk izlenimdeki algıyı tersine çevirebilir ya da uzun vadeli marka inşasını sekteye uğratır. Mesela akılda kalmayan, telaffuzu zor ya da karmaşık isimler; dinleyicilerin aklında yer edemez. İnsanlar hatırlayamadıkları isimleri de bir başkasıyla paylaşamayacağı için bir anda müzisyenler kendilerini sessizliğin ortasında bulabilirler. Bu da kitlelerinin genişlemesini engeller. Kitle demişken… Çok sert bir metal grubunun isminin naif ya da şakalı kelimeden oluştuğunu düşünsenize. Öfkeleri, şiddetleri ve müziklerinin vahşiliği nerede kalır? İşte bu grup ya da sanatçılar bu yüzden tarz ve müzik türüyle de uygun bir isim seçmek zorunda. Bir diğer konu da zamana karşı direnebilme gücü. Yani o an moda diye kullanılan bir isim, 2 yıl sonra trend çöplüğüne gömülürse o sanatçı da unutulmakla karşı karşıya kalabilir. O yüzden zamansız bir isim seçmek her zaman daha mantıklı.
Bu konuda epey yazılıp, hakkında bahsedilecek müzisyen ve şarkıcı var. Gelin birlikte bir göz atalım:
Global isimler
Yerli isimler
Sosyal medya ve dijitalleşmenin etkisiyle sahne ismi kullanımı sosyal medya kimlikleriyle de birleşti demek yalan olmaz. Artık TikTok, Instagram ve YouTube gibi platformlar, sanatçıların takma adlar ve kısa kullanıcı isimleriyle öne çıkmasını teşvik eder oldu. Özellikle anonimlik isteyen yeni nesil müzik üreticileri de (örneğin lo-fi beat yapımcıları) sadece bir emoji, bir kelime ya da birkaç harf ile sahnede yer alabiliyorlar. Zaten NFT sanatçıları ve sanal influencer’lar da sahne ismi kavramını iyice esnetti. Bu da gösteriyor ki sahne ismi kavramı her zaman olacak ve teknolojik / kültürel değişimlerle birlikte dönüşmeye de devam edecek.