Bir iş hayal etse de etmese de toplumun çok büyük bir kısmı, bir işte çalışmak zorunda olarak doğuyor. Arzularla ateşlenmeye çalışan kariyer ekonomisinin en altında biriken ekonomik kriz, bir yandan delice gelişen AI’lar korku yaratırken kariyer kelimesinin anlamını bir daha düşünmeye başlıyor herkes. “Lazy girl Job” yani “tembel kız işi” de işte burada devreye giriyor.
Eylül BOMBACI
Hedef, kariyer basamaklarını tırmanmakken, artan istifa oranları, değişen iş dinamikleri, azalan maaşlarla akıllarda tek bir arayış var: “Tembel kız işi”. Arzulanan yavaşlıkta çalışabilecek, stresi düşük, rahatlıkla sessiz istifa edilebilecek işlere deniyor bu yeni terim. Peki buraya nasıl geldik, neden kocaman bir güruhun arzusu sadece “tembel” bir iş bulmak?
“Ben iş hayali kurmuyorum”
Her şey ekonomilerin, kazanılan parayı harcanın paranın altında bırakmasıyla başladı. Tutkulu olduğun işi yap denerek aşılanan arzuların, iş hayatında karşılığını bulamayınca çalışmanın tutkusunun pek kalmadığını öğrendi koca bir jenerasyon. Hele ki karşılığında karnını doyuramayınca… Bunun üzerine tutku sermayesinin hayal gücüyle bezenmiş parçaları teker teker bozulmaya başladı kimisinin gözünde. Sevdiğin işi yapmanın sevmediğin işi yapmaktan o kadar da bir farkının olmadığını görenler, önce şu hashtag’le başladı “#IDontDreamOfLabour”, yani “Ben iş hayali kurmuyorum”.
Aslında bu laf, bir hafta içi gününün ve haftanın büyük bir kısmını kaplayan işe bir sorumluluk için fazla iddialı sözlerdi. En az 9’dan 5’e olan mesailer 8 saat, yani 24 saatin 3’te biri sonuçta. Zaten 8 saatinde de uyunuyor. Fakat şurası doğru, psikolojik olarak 8 saatten fazla yük taşımaya, gece gündüz para kazanmak aracı olan bir şeyin hayalini kurmaya değer miydi? İşte bu hashtag’le kapitalizme nasıl sırt çevrildiğini gördük. Bu tabii ki de ne ilk sırt çeviriş ne de son. Milenyum ve Z jenerasyonuna yapılan bu “hayalindeki iş” dayatılması tabii ki bunlara sebep oldu. Belki de bir önceki jenerasyonda bu fikrin üstünde pek düşünülmezken önemli olan iki şey vardı, para, prestij ve belki de sosyal çevre. Yani aslında içten gelen o tutku ateşi değil, dışarıdan hayatımızı daha iyi bir yere getirecek başka etkenlerdi. İnsan işe değil, iş insana hizmet ediyordu bir nevi.
Anti-iş Hareketi
Bu videolar YouTube’da ve TikTok’ta gezinirken, çoğu gencin işe başladıktan sonra o kariyer hevesi azalırken, o gökdelenin yüksek katlarına yepyeni bir ceketle çıkmak o kadar da önemli hissettirmedi. Tüm bu akımların çıkış noktalarından biri ise Reddit’teki r/antiwork entry’si denebilir. Tam olarak 2.7 milyon kullanıcı ve uçsuz bucaksız tartışmalarla, iş karşıtı bireylerin, ya da iş karşıtlığına ilgi duyanların en çok toplandığı yer haline geldi Reddit. Elbette bu Reddit’teki herkes işini bir günde bırakıp hayatını bir karavanda geçirmeye karar vermiş kişiler de değiller. Zaten bu ekonomide o da biraz zor. Müdürlerinden şikayetten, işyerindeki olanaksızlıklara, yeni istihdam teorilerine kadar burada her şey mevcut.
Tembel kızlar haklarını koruyor
Lazy-girl job yani “tembel kız işi” de buna benzer bir yerden doğmuşken, teyzesi “sessiz istifa”ya da selam çakıyor. Sessiz istifa, bulunulan işte minimum eforla kovulmayacak bir seviyede mental sağlığın bozulmamasına dikkat ederek yetecek kadar para kazanmaktı. Bu trendi bir yandan da beyaz yakaların ölümcül terimlerinden biri olan “cam tavan” sendromunu açığa çıkaracağını iddia etti bazı bilir kişiler. Belki de haksız değillerdi, topluma daha çok para için daha azimli olması dayatılan bir dünyada, çok fazla akıl sağlığı ve vakit çok az şey için feda ediliyor. Fakat öte yandan bu beklentisizlik, cam tavanın üstüne bir cam tavan daha çekiyor, kişiyi çok da memnun olmadığı o işe mecbur bırakıyor bir şekilde. Yani bir nevi öğrenilmiş çaresizlik gibi, zaten yapamayacağını düşünerek durduğunda insan, bir yerde de pes etmiş oluyor ve kaderine boyun eğiyor, tabii bu kaderiyse… İşte o girlboss tarzı işler yerine tembel kız işi dediğimizdeki fark da Vikipedi tarafından “kolay, genellikle beyaz yaka işi olup çalışanın kolaylıkla sessiz istifa yapabileceği iş” olarak tanımlanıyor. Bu terim en başta Instagram’da “antiworkgirlboss” ismiyle tanınan Gabrielle Judge tarafından konuşuluyor. Hustle culture, büyük istifa hareketine bir cevap olarak bu terimi ortaya bırakıyor. Aslında maaşı kadar hareket etmekten yola çıkan bu durum iş ve özel hayatı birbirinden ayırarak, 9-5 beyaz yakalı hayata geri dönerken bütün benliğini ise bu saatlere koymamaktan geçiyor. Fakat bunun tembellikle alakası olmadığını söylüyor bilirkişiler. Bu hareket aslında var olan iş düzenine, artan iş sömürüsüne bir karşı saldırı olarak çıkıyor. Yani aslında grevle, protestoyla adı anımsanmayan iş grubu beyaz yakanın küresel bir başkaldırısı denebilir.
İş hayatının sürekli değişen dinamikleri pandemiyle beraber ciddi bir sarsılma yaşadı. Bu uzun süre işe gitmemenin veya evden çalışmanın mı getirisi, yoksa tamamen evde oturup hayatını sorgulayan beyaz yakanın mı sonucu bilinmez, ama umarız yeni trendler güzel şeyleri de beraberinde getirir.